Το Μέρμπακα στα «Απομνημονεύματα» του Μακρυγιάννη

Το χωριό μας δεν είναι μόνο ονομαστικά ιστορικό. Μεταξύ των άλλων ιστορικών αναφορών σπουδαίας αξίας είναι κι εκείνες που κάνει (δύο φορές) ο γενναίος και μέγας φιλόπατρις Στρατηγός Μακρυγιάννης, στο σπουδαίο έργο του «Απομνημονεύματα». Περιγράφοντας τον εμφύλιο σπαραγμό που είχε ξεσπάσει, μεσούντος του Μεγάλου Απελευθερωτικού Αγώνα κατά των Τούρκων, αναφέρεται και στο Μέρμπακα:

«Εκείνοι ήταν πολλοί· και σκοτωθήκανε κι' από τα δυο μέρη. Τότε έβαλα ένα πάτερον 'σ την κούλια και κολλήσαμε απάνου, ότι δεν είχε πάτωμα· και κολλώντας απάνου τους βαρούγαμε εις το κρέας· κι' άφησαν το χωριόν· ότ' ήθελαν να το βαστούνε, να 'χουν την είσοδον από το Κούτζι εις τ' Ανάπλι να μπάζουνε ζωοτροφές των δικώνε τους. Σαν τους χτυπήσαμε, άφησαν το χωριόν την Νταλαμανάρα εις την εξουσίαν μας κι' αυτείνοι όλοι πήγαν εις το Μέρμπακα και 'σ εκείνα τα χωριά ολόγυρα. Πήγα κ' εγώ πλησίον τους κ' έπιασα το Λάλουκα. Κινήθηκαν τότε αυτείνοι με τον ζαϊρέ να μπούνε εις τ' Ανάπλι. Πήγε ο Χατζηχρήστος αναντίον τους, τον μπλοκάραν. Σηκώθηκα εγώ να πάγω μιντάτι του Χατζηχρήστου· εις τον δρόμον οπού 'ναι το χωριόν του Χατζηχρήστου, το Μπολάτι, το 'χε πιασμένο ο φίλος μου ο Νικήτας να μας βαρέση. Τους ριχτήκαμε απάνου τους και τους τζακίσαμε και τους πήγαμε κυνηγώντας ως κοντά-εις το Μέρμπακα· κοντέψαμε να φάμε το βράδυ ψωμί με τον αδελφόν μου Νικήτα· από τρίχα γλύτωσε. Σκοτώθηκαν κι' από 'κείνους κι' από τους δικούς-μου και πληγώθηκαν καμπόσοι. Χάλασε και τους άλλους ο Χατζηχρήστος και δεν έμπασαν ζαϊρέ 'σ τ' Ανάπλι. Πήρα τους σκοτωμένους και τους έθαψα· και τους λαβωμένους τους ήφερα εδώ και τους έβαλα εις τον γιατρόν».

Οδός Ηρώων Πολυτεχνείου

Ο δρόμος του Μέρμπακα στον οποίο βρίσκεται το πατρικό μας σπίτι, ο δρόμος στον οποίο ανατράφηκα, που έπαιξα τα πρώτα παιχνίδια με τα γειτονόπουλα ονομάζεται Οδός Ηρώων Πολυτεχνείου (πρώην Ιωάννου Μεταξά).

Είναι ένας δρόμος που ξεκινά από την δυτική πλευρά της κεντρικής πλατείας του χωριού και φθάνει μέχρι την τοποθεσία Ξεριά. Ο ξεριάς είναι ένας χείμαρρος που παλιότερα κατέβαζε αρκετό νερό το χειμώνα. Τα τελευταία χρόνια έχει μάλλον στερέψει.

Πάνω στο δρόμο αυτόν μπορεί κανείς να βρει πολλές κατοικίες παλαιών Μερμπακίτικων οικογενειών, με επίθετα όπως: Χρόνης, Καλογερόπουλος, Μερκούρης, Σαλαπάτας, Διαμαντόπουλος. Επίσης, στον ίδιο δρόμο έχουν οικοδομηθεί τα τελευταία χρόνια νέες κατοικίες οικογενειών που αίρουν την καταγωγή από άλλες περιοχές.

Στον δρόμο μας βρίσκεται από πολλές δεκαετίες το Κοσμικό Κέντρο Διασκέδασης «Γωνιά».

Απέναντί του βρίσκεται η «Ταβέρνα του Παπά». Ο Παπάς είναι λαϊκός, δεν είναι κληρικός, ο οποίος φέρει αυτό το παρωνύμιο (παρατσούκλι), για αδιευκρίνιστους λόγους.

Πριν από μερικές δεκαετίες λειτουργούσε στον δρόμο αυτό και ασβεστοποιείο. Όταν αυτό καταργήθηκε λειτούργησε για ένα μικρό διάστημα στον ίδιο χώρο, από τον ίδιο ιδιοκτήτη (Νίκο Χρόνη), ελαιοτριβείο.

Ένα όμορφο προσκυνητάρι, αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο, βρίσκεται έξω από την οικία Δημητρίου και Ελένης Σαλαπάτα.

Ο δρόμος έξω από τα σπίτια των Διαμαντοπουλαίων είναι μια μακρά ευθεία. Αυτός μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια. Εκεί, σ’ αυτόν τον μακρύ δρόμο, μάθαινα ποδήλατο, στην παιδική μου ηλικία.

Επίσης δε, στην ίδια περιοχή πετούσαμε -όλα τα παιδιά της γειτονιάς- τους αετούς μας τις απόκριες.

Οι φωτογραφίες της παρούσας ανάρτησης ελήφθησαν στις 20 Φεβρουαρίου 2009.

Η εκκλησία της Αγίας Τριάδος

Ο Ναός της Αγίας Τριάδος είναι η κεντρική και η μεγαλύτερη σήμερα εκκλησία του Μέρμπακα. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της κεντρικής πλατείας του χωριού και αποτελεί πραγματικά ένα εξαίρετο δείγμα καθαρής βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Ο ρυθμός του είναι τρίκλιτος, σταυροειδής μετά τρούλου. Ο πρώτος Ναός της Αγίας Τριάδος οικοδομήθηκε το 1888. Αυτός γκρεμίστηκε και κτίσθηκε πάλι από την αρχή το 1934. Είναι Ναός πλήρως αγιογραφημένος.

Μερικές φωτογραφίες του Ναού από διαφορετικές εποχές είναι οι παρακάτω:

Δεκαετία 1960

Σεπτέμβριος 1990


Καλοκαίρι 2004

Φεβρουάριος 2009

Φεβρουάριος 2009

Πανηγύρι Αγίας Τριάδος

Τα τελευταία χρόνια το Πανηγύρι της Αγίας Τριάδος (Μέρμπακα) γίνεται με εξαιρετική μεγαλοπρέπεια. Συμβάλλουν σ’ αυτό η Ενορία, με επικεφαλής τον Προϊστάμενο Πρωτοπρ. Γεώργιο Μητροσύλη, καθώς επίσης και ο Επιμορφωτικός Σύλλογος Αγίας Τριάδος, ο οποίος οργανώνει κοινωνική εκδήλωση, στην πλατεία του χωριού, με την συμμετοχή χορευτικών συγκροτημάτων. Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι από το Πανηγύρι του 2006:

Τοπωνύμια

Όταν αναφερόμαστε σε τοπωνύμια πρέπει πάντα να βάζουμε μπροστά στο καθένα και το κατάλληλο άρθρο, γιατί ούτως ή άλλως έτσι χρησιμοποιούνται στην πράξη και βέβαια έτσι γίνοναι καλύτερα κατανοητά. Τα τοπωνύμια του Μέρμπακα έχουν ως εξής:

στου Φλέσσα
στου Μανταλά
στον Ξεριά
στα Λαχίδια Παναγίας
στα Κυρλιά
στα Γκιζτάρια
στην Κολώνα
στην Αγιάννα
στον Άγιο-Βλάση
στ’ Αμπέλια
στην Κονοπίτσα
στα Παλιάμπελα
στους Ληνούς
στα Σιούρτια
στην Αγια-Παρασκευή
στο Άσπρο Λιθάρι (ή στις Πλάκες)
στην Παναγία
στα Γιούρτια
στο Μύλο του Μητσιάνη

«Αθηναϊκό Ημερολόγιο»

Ο Gary Reger είναι Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Trinity του Connecticut των ΗΠΑ. Στις 20 Νοεμβρίου 2003 επισκέφθηκε το Μέρμπακα, με μια ομάδα περιηγητών, και αφιέρωσε λίγο χρόνο στο υπέροχο βυζαντινό μνημείο, το Ναό της Παναγίας, τον οποίο μελέτησε και φωτογράφησε. Τελικά έγραψε ένα ενδιαφέρον κείμενο που δημοσίευσε στο διαδίκτυο με τον τίτλο «Αθηναϊκό Ημερολόγιο».

Μεταξύ άλλων αναφέρει και τα εξής: Το όνομα Μέρμπακα είναι αδιευκρίνιστης προέλευσης. Στο χωριό διατηρείται σε τέλεια κατάσταση ο βυζαντινός Ναός (από τον 13ο αι., όπως υποστηρίζει) της Κοίμησης της Παναγίας. Δυστυχώς όμως συγχέει αυτό το Ναό με τον άλλο Ναό της Αγίας Τριάδας. Θεωρεί, επίσης, πως ο Ναός της Παναγίας έχει γοτθικά στοιχεία! Αναφέρεται στον Ρ/Καθολικό Επίσκοπο Moerbeke, ο οποίος πιθανόν να έδωσε το όνομά του στο χωριό. Τέλος, βλέπει διάφορα κλασικά στοιχεία να είναι προσαρμοσμένα πάνω στους τοίχους του Ναού, προφανώς από κάποιο αρχαίο ναό. Ένα από αυτά είναι μια επιτύμβια πλάκα, η οποία παριστάνει 3 ανάγλυφες φιγούρες. Εδώ κάνει πάλι δύο λάθη. Κατ’ αρχάς πιστεύει ότι οι 3 φιγούρες θεωρήθηκαν από τους ντόπιους ως «3 άγιοι» ισότιμοι με την Αγία Τριάδα (που αυτό δεν μπορεί ποτέ να συμβεί στην Ορθοδοξία) και επίσης αναφέρει ότι αυτή η αντίληψη έδωσε στην εκκλησία αυτή το δημοφιλές της όνομα «Αγία Τριάδα». Προφανώς συγχέει το Ναό της Παναγίας με τον σημερινό κύριο Ναό του Μέρμπακα, αυτόν της Αγίας Τριάδας, κι επίσης με τη σημερινή επίσημη ονομασία του Μέρμπακα, που είναι Αγία Τριάδα.

Ολόκληρο το κείμενό του, όπως δημοσιεύθηκε στην αγγλική, μαζί με τις φωτογραφίες, έχουν ως εξής:

An Athenian Diary

The village of Merbaka -- the origins of whose name is disputed -- today a small bump in the road, hosts a perfectly preserved, still used Byzantine Church of the Dormition of the Virgin (commonly known as Hagia Triada) of late thirteenth century date. Guy suggests that this church stood on a road in use since antiquity to traverse the Argolid plain going from Korinthos to the sea. The church itself is hotly discussed because it is one of the earliest in Greece to start to show elements of Gothic, that is to say Frankish, style. Some scholars have argued that these elements predate the same elements in western European churches, meaning that the Gothic style was invented in Greece! This view partakes more of patriotism than probability; the real issue is whether the church is late enough that these elements were in fact earlier expressions of home style by the Franks who had taken over this part of Greece, or whether they represent some kind of local borrowings.

What are these elements? One telling one is the door. A traditional Byzantine church door consists of two complete orthostats on either side. The Gothic door is made up of several stones stacked and trimmed; you can see this style on lots of pseudo-Gothic churches in the US, like St. John's in New York City, or the National Cathedral in Washington, D.C. Other elements include the engaged colonnettes in the windows and the column capitals with crockets. But then how to date it? Guy came up with a clever idea -- look at some ceramic bowls built into the walls as decoration. Date them, and you date the church! Turns out the bowls are late thirteenth century -- after the Franks had got to Greece!

So who's responsible for all this? Between 1278 and 1284, the Frankish cleric William of Moerbeke was bishop of Korinthos. William had classical interests -- he was one of the first to translate Aristotle into Latin. (This will be very good news for all my Greekless readers!) Now it happens that this church has some strikingly classical elements -- it stands on a base that's strikingly reminiscent of the crepidium of a Greek temple, and built into its structure are not one but two ancient stones, one an inscription in Latin honoring a famous Roman governor of Greece in 69 BCE, Quintus Metellus, the other a funerary monument, inscribed also, and depicting three figures (taken now as the "three saints" who give the church its popular name of Hagia Triada).

It seems not unlikely that William purposely inserted these classical elements into the church -- that indeed he was the guy responsible for the design and erection of this "Byzantino-Gothic" structure. One cannot help but wonder too whether Metellus wasn't an intentional echo -- Roman rule over Greece, as William's Franks were claiming authority in what had been a Byzantine world. . . . (I am very grateful to Tim Hudson's wonderful report on this site.)

Western patronage continues. The inscription below the medallion reads "At the expense of those in America, 1912."

Σχέδιο του χωριού

Συνηθίζω να κατεβαίνω στο αγαπημένο χωριό μας κάθε Φεβρουάριο. Αφήνω το κρύο και συννεφιασμένο Λονδίνο και «πετάγομαι» για λίγες ημέρες, για να δω τους συγγενείς και τους φίλους και να μυρίσω τον αέρα της Μερμπακίτικης Αποκριάς.

Τον Φεβρουάριο του 1995, μαζί με την αδελφή μου Μαρία, σχεδιάσαμε και ετοιμάσαμε μια ανεπίσημη βέβαια «κάτοψη» του χωριού μας. Εκείνο που θέλαμε βασικά να δείξουμε ήταν οι δρόμοι του χωριού. Πιθανόν να υπάρχουν διαφορές με τη σημερινή πραγματικότητα. Ίσως να πρέπει σύντομα να το ελέγξουμε επί τόπου. Εκτός αν κάποιος που γνωρίζει καλά τη σημερινή διάταξη των δρόμων μας πληροφορήσει σχετικά από το παρόν ιστολόγιο.

Επιστολή προς την Δήμαρχο Μιδέας

Προς:

Δρα. Κανέλλα Τζιάρου
Δήμαρχο Μιδέας


Αξιότιμη κα. Δήμαρχε, μετά των εκλεκτών συνεργατών σας,

Έλαβα το νέο περιοδικό του Δήμου μας «Μιδέα - Ο δικός μας Δήμος», το οποίο είχατε την ευγενή καλωσύνη να μου αποστείλετε, και σπεύδω να σας ευχαριστήσω και να σας συγχαρώ (εσάς προσωπικά και τους συνεργάτες σας που ανέλαβαν να φέρουν σε πέρας το έργο αυτό) για την ωραία αυτή πρωτοβουλία, να ξεκινήσετε την έκδοση ενός πολύχρωμου εντύπου, το οποίο θα είναι καθαρός καθρέπτης των πολλαπλών και ποικίλων εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων του Δήμου, καθώς και των επί μέρους πολιτιστικών οργανώσεων που δρουν μέσα στα όριά του.

Κάθε έντυπο έρχεται να υπηρετήσει και να διακονίσει μία ή και περισσότερες ιδέες. Στην προκειμένη περίπτωση, ο ιστορικός Δήμος μας έχει πολλά στοιχεία που μπορεί και πρέπει να προβάλλει. Στοιχεία πολιτικής και εκκλησιαστικής ιστορίας, λαογραφίας, πολιτισμού, πνευματικής παραγωγής και κοινωνικής ζωής. Είμαι βέβαιος ότι όλα αυτά θα βρουν βήμα στο εν λόγω περιοδικό, θα προβληθούν και θα αποτελέσουν σημεία αναφοράς της πλούσιας ζωής του Δήμου και των μελών του.

Όπως θα δείτε στο έντυπο που εσωκλείω έκανα ειδική αναφορά στο εν λόγω περιοδικό μέσα από το νέο ιστολόγιο που δημιούργησα, το οποίο έχει τον τίτλο «Μέρμπακα», και είναι αφιερωμένο στο αγαπημένο χωριό μου, που ήταν από πάντα και παραμένει έδρα του Δήμου Μιδέας.

Με την ευκαιρία της επικοινωνίας μας αυτής, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και για την προσωπική τιμή που μου κάνατε, να με συμπεριλάβετε ανάμεσα στους τιμηθέντες συγγραφείς του Δήμου μας, στην ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Μέρμπακα.

Εύχομαι ολόψυχα το νέο αυτό περιοδικό να είναι καλοτάξιδο, να μας δώσει πολλά και ενδιαφέροντα τεύχη και να προσφέρει πάντα τροφή για την σκέψη των αναγνωστών.

Με εγκάρδιους πατριωτικούς χαιρετισμούς

Οικον. Αναστάσιος Δ. Σαλαπάτας

Νέο περιοδικό

O Δήμος Μιδέας είχε έδρα του από πάντα (ιδρύθηκε για πρώτη φορά το 1834) το ιστορικό χωριό μας Μέρμπακα. Για τον Δήμο αυτόν καθ’ αυτόν αξίζει να ασχοληθούμε κάποια άλλη στιγμή. Στην παρούσα ανάρτηση θα ήθελα να παρουσιάσουμε την πρώτη επίσημη περιοδική έκδοση του Δήμου, με τίτλο «Μιδέα - Ο δικός μας Δήμος». Εκδόθηκε πρόσφατα και την λάβαμε με το σημερινό ταχυδρομείο.

Είναι τετραμηνιαίο περιοδικό και διανέμεται δωρεάν. Αυτό το πρώτο τεύχος καλύπτει τους μήνες Ιανουάριο - Απρίλιο 2009. Το έντυπο προλογίζει η Δήμαρχος Μιδέας Δρ. Κανέλλα Τζιάρου. Η Συντακτική Ομάδα αποτελείται από 3 κυρίες - μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου. Αυτές είναι οι: Γεωργία Γκαρή (Αντιδήμαρχος), Ιωάννα Τόμπρα (Δημ. Σύμβουλος) και Μαρία Καμπόσου (Δημ. Σύμβουλος).

Στα ενδιαφέροντα περιεχόμενα περιλαμβάνονται 2 επώνυμα άρθρα:

- Τάσου Γ. Δρούγκα, Η ιστορία του Δήμου Μιδέας
- Γεωργίας Γκαρή, 25η Μαρτίου 1821

Επίσης παρουσιάζονται αναφορές σε πολλές και διάφορες εκδηλώσεις του Δήμου Μιδέας, διανθισμένες από ωραίες φωτογραφίες. Μερικές από αυτές είναι οι εξής:

- Η ημέρα της Γυναίκας
- Ενημερωτική εκδήλωση για τα ναρκωτικά
- Εκδήλωση για τον αρχαιολογικό χώρο Δενδρών
- Η επίσκεψη της Ολυμπιονίκη Πηγής Δεβετζή στο Δήμο Μιδέας
- Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις
- Μιδεάτικο καρναβάλι
- Συμμετοχή του Δήμου Μιδέας στο 5ο Διεθνές τουρνουά ποδοσφαίρου Αργολίδας
- Τιμητική εκδήλωση για τους Μιδεάτες συγγραφείς

Ας ευχηθούμε ολόψυχα το νέο αυτό περιοδικό να είναι καλοτάξιδο, με πολλά και πάντα πλούσια και ενδιαφέροντα τεύχη.

Οδός Μέρμπακα στην Αθήνα

Όπως χαρακτηριστικά δείχνει και ο παρακάτω χάρτης, στην Αθήνα μπορεί κανείς να βρει μια μικρή οδό αφιερωμένη στο αγαπημένο μας χωριό Μέρμπακα.

Πριν από αρκετά χρόνια, ίσως γύρω στα 24, είχα επισκεφθεί τις υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων και έκανα αίτηση για να με ενημερώσουν και αν μπορούσαν να μου δώσουν το Πρακτικό ονοματοδοσίας της εν λόγω οδού. Τελικά έλαβα έγγραφη απάντηση πως παρότι έψαξαν δεν βρήκαν πουθενά Πρακτικό ονοματοδοσίας.

Η πραγματικότητα όμως παραμένει. Η οδός Μέρμπακα βρίσκεται εκεί, ή τουλάχιστον βρίσκονταν, γιατί έχω κάποια χρόνια να περάσω από το σημείο εκείνο. Η οδός αυτή βρίσκεται στην περιοχή Ζωγράφου, ανάμεσα στις οδούς Μιχαλακοπούλου, Σεβάστειας και Πόντου.